• آیا در آستانه ششمین انقراض بزرگ هستیم؟

خلاصه مقاله

این مقاله به بررسی پدیده انقراض جمعی و شواهدی می‌پردازد که نشان می‌دهد ما در آستانه ششمین موج انقراض قرار داریم. این انقراض با سرعت بی‌سابقه‌ای در حال رخ دادن است و ناشی از فعالیت‌های انسانی مانند تخریب زیستگاه، آلودگی و تغییرات اقلیمی است. راهکارهایی برای مقابله با این بحران ارائه می‌شود، از جمله کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حفاظت از زیستگاه‌ها و افزایش آگاهی عمومی.

انقراض جمعی؛ آیا در آستانه ششمین موج آن هستیم؟

طی میلیاردها سال تاریخ زمین، گاه رویدادهای مهیب و تکان‌دهنده‌ای رخ داده که منجر به از دست رفتن بخش عظیمی از گونه‌های موجود در آن زمان شده است. این پدیده که با عنوان "انقراض جمعی" شناخته می‌شود، تاکنون پنج بار در کره زمین اتفاق افتاده است. اما این سوال مطرح است که آیا اکنون ما در آستانه ششمین موج انقراض جمعی قرار داریم؟

انقراض جمعی به عنوان فواصل زمانی زمین‌شناختی نسبتاً کوتاه تعریف می‌شود که در آن بخش قابل توجهی از تنوع زیستی زمین از بین می‌رود. "پنج انقراض بزرگ" در دوره‌های Ordovician-Silurian، Devonian، Permian، Triassic و Cretaceous رخ داد، که هر یک 70 تا 95 درصد از گونه‌های حاضر در آن زمان را نابود کرد. این رویدادها توسط عواملی مانند فوران‌های آتشفشانی عظیم، تغییرات سریع آب و هوایی و برخوردهای فرازمینی آغاز شد.

انقراض جمعی چیست؟

انقراض جمعی یا همانMass Extinction، از بین رفتن سریع و وسیع گونه‌های جانوری و گیاهی در یک بازه زمانی نسبتاً کوتاه را گویند. این رویداد وحشتناک می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند فعالیت‌های آتشفشانی شدید، برخورد سیارک‌ها، تغییرات آب و هوایی حاد و انتشار گازهای سمی باشد. 

آیا ما در آستانه ششمین موج انقراض جمعی هستیم؟

با گذشت حدود 66 میلیون سال از آخرین انقراض جمعی، بسیاری از دانشمندان بر این باورند که ما اکنون وارد مرحله جدیدی از این فرآیند شده‌ایم. شواهد نگران‌کننده‌ای از قبیل کاهش شدید تنوع زیستی، افزایش روزافزون آلودگی محیط زیست و تغییرات اقلیمی ناگهانی، همگی گویای این واقعیت هستند که انسان به عنوان یک عامل اصلی، سرعت انقراض گونه‌ها را تا حد زیادی افزایش داده است.

مفهوم "انقراض جمعی ششم" به رویداد انقراض در حال وقوع ناشی از فعالیت‌های انسانی اشاره دارد که متمایز از پنج انقراض جمعی عمده قبلی در تاریخ زمین است که پدیده‌های طبیعی مانند برخورد شهاب‌سنگ‌ها، فعالیت‌های آتشفشانی و تغییرات اقلیمی آن را رقم زده‌اند.. انقراض جمعی ششم تنها رویداد انقراض جمعی است که توسط پدیده‌های طبیعی آغاز نشده، بلکه عواملی مانند تغییرات اقلیمی، تخریب زیستگاه، آلودگی، کشاورزی صنعتی، شکار بیش از حد و گونه‌های مهاجم آن را رقم زده‌اند. موج کنونی انقراض‌ها، که اغلب با عنوان انقراض انسان‌ساخت یا انقراض جمعی ششم شناخته می‌شود، از این نظر منحصربه‌فرد است که عمدتاً توسط اقدامات یک گونه تنها، یعنی انسان رانده شده است. این انقراض جمعی ششم با افزایش قابل توجه در نرخ‌های انقراض، به ویژه در میان گونه‌های خشکی‌زی مشخص می‌شود و گمان می‌رود که سریع‌ترین نرخ از دست رفتن گونه‌ها در تاریخ زمین باشد.

شواهد انقراض جمعی ششم عبارتند از:

- **افزایش نرخ‌های انقراض**: از سال 1500، زمین ممکن است بین 5/7 تا 13 درصد از دو میلیون گونه شناخته شده را از دست داده باشد که معادل 150,000 تا 260,000 گونه است. این نرخ انقراض به ویژه در میان گونه‌های خشکی‌زی بالا است. یک مطالعه منتشر شده در دسامبر ۲۰۲۲ اظهار می‌دارد که "سیاره وارد انقراض جمعی ششم شده است" و بیان می دارد نرخ انقراض کنونی گونه‌ها حدود 100 تا 1000 برابر بیشتر از نرخ طبیعی آن در گذشته است. این مطالعه هشدار می‌دهد که روندهای کنونی ناشی از فعالیت‌های انسانی، به ویژه در زمینه تغییرات اقلیمی و تغییر کاربری اراضی، می‌تواند تا پایان این قرن منجر به از دست رفتن بیش از یک دهم از گونه‌های گیاهی و جانوری شود.

- **تأثیر انسانی**: نرخ انقراض کنونی توسط فعالیت‌های انسانی از جمله تخریب زیستگاه، آلودگی و تغییرات اقلیمی به سطوح بالاتری رانده شده است. این فعالیت‌ها سیستم‌های زمین را در مقیاس جهانی مختل کرده و به سرعت در حال وقوع هستند. سوزاندن سوخت‌های فسیلی منجر به افزایش سریع‌تر از هر نقطه در تاریخ زمین در سطح دی‌اکسیدکربن شده است که به تغییرات اقلیمی کمک می‌کند و احتمالاً بحران انقراض را تشدید می‌نماید.

- **تلاش‌های حفاظتی**: در حالی که اقدامات حفاظتی برای برخی گونه‌ها موفقیت‌آمیز بوده است، آنها نمی‌توانند همه گونه‌ها را هدف قرار دهند یا روند کلی انقراض گونه‌ها را معکوس کنند. ادامه چنین تلاش‌هایی و مستندسازی تنوع زیستی قبل از ناپدید شدن آن ضروری است. با این حال، اراده سیاسی برای رسیدگی به این بحران وجود ندارد، با برخی که این بحران را انکار می‌کنند یا آن را بدون اقدام می‌پذیرند.

راه حل چیست؟

انقراض جمعی یک پدیده طبیعی در تاریخ زمین است، اما سرعت کنونی آن دلیل اصلی نگرانی است. اکنون زمان آن فرا رسیده که انسان مسئولیت اقدامات خود را بپذیرد و برای حفظ کره زمین، خانه مشترک ما، تلاش کند. آینده زیست‌کره به گام‌های امروز ما بستگی دارد.

انقراض جمعی ششم یک مسئله بحرانی است که نیازمند توجه، اقدام فوری و چند جانبه از سوی تمام ذینفعان از جمله دولت‌ها، دانشمندان و عموم مردم است. کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، حفاظت از زیستگاه‌های طبیعی، مدیریت پایدار منابع و افزایش آگاهی عمومی، همگی می‌توانند نقش مهمی در کاهش روند انقراض گونه‌ها ایفا کنند. در غیر این صورت، ما شاهد از دست رفتن بخش عظیمی از میراث غنی زیستی کره زمین خواهیم بود؛ ضرری جبران‌ناپذیر برای نسل‌های آینده.

رویارویی با انقراض جمعی ششم نیازمند تلاش هماهنگ برای کاهش ردپای انسان بر روی سیاره و حفاظت و بازسازی زیستگاه‌های بحرانی است. این شامل کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای برای تعدیل تغییرات اقلیمی، ترویج شیوه‌های پایدار استفاده از زمین و تقویت تلاش‌های حفاظتی برای حمایت از گونه‌ها و اکوسیستم‌های در معرض تهدید می‌شود.

وظیفه پیش رو دشوار است، اما دلایلی برای امیدواری وجود دارد. در سال‌های اخیر، آگاهی فزاینده‌ای از اهمیت تنوع زیستی و نیاز فوری به اقدام برای مقابله با بحران انقراض ایجاد شده است. توافقنامه‌های بین‌المللی مانند کنوانسیون تنوع زیستی و توافق اقلیمی پاریس، چارچوبی را برای همکاری جهانی در این زمینه‌ها فراهم می‌کنند.

در نهایت، سرنوشت انقراض جمعی ششم بستگی به انتخاب‌هایی دارد که در دهه‌های آینده انجام می‌دهیم. با اقدام قاطع و فوری برای حفاظت از شبکه حیات، می‌توانیم کمک کنیم تا داستان تنوع زیستی کره زمین، حتی در برابر چالش‌های عظیم ناشی از فعالیت‌های انسان، ادامه یابد.