نقش سناریوهای تغییر اقلیمی در تصمیم­ گیری برای آینده

در سال­های گذشته، در اخبار، فیلم­های سینمایی و حتی صحبت­های روزمره عامه مردم، تغییرات اقلیمی و عواقب آن به وضوح خود نمایی می­کنند. جالب این است که در سال­های 1970 میلادی، همه جا صحبت از سرمایش جهانی و قحطی و سختی زندگی ناشی از سرمایش جهانی بود؛ اما امروزه غالبا از گرمایش جهانی و عواقب آن صحبت می­شود.

نکته مهم این است که در واقع این دو اصطلاح، صحت علمی کافی را ندارند؛ و باید از "تغییرات اقلیمی" استفاده کرد. به منظور تعریف تغییرات اقلیمی، ابتدا باید اقلیم را تعریف کرد. به عنوان تعریفی ساده می­توان گفت که اقلیم به آب و هوای پایدار در یک منطقه گفته می­شود که در طی سالیان متمادی آن منطقه، با داشتن آن خصوصیت شناخته می­شود. به عنوان مثال، اقلیم شمال کشور، معمولاً مرطوب است. اقلیم مناطق زاگرس سرد و خشک محسوب می­شود و اقلیم کویر لوت، گرم و خشک معرفی می­شود.

اما تغییرات اقلیمی منجر به تغییر در آنچه که به عنوان اقلیم معمول یک منطقه می ­شناسیم، می­شود و البته به همین ختم نمی­شود. افزایش رخدادهای شدید اقلیمی، مثل ثبت رکوردهای جدید از گرم­ترین و سردترین ماه­ ها، افزایش سیل و توفان و ... از جمله روندی است که سیاره ما با تغییرات اقلیمی، با آنها روبه رو خواهد شد.

طبق نظر دانشمندان، مهمترین عامل تغییرات اقلیمی افزایش تولید گازهای گلخانه­ای است که آن هم در فعالیت­های بشر ریشه دارد. ما برای پیشرفت اقتصادی و افزایش رفاه خود، هر روز به صورت تصاعدی گازهای گلخانه ­ای بیشتری تولید می­کنیم. از طرفی جمعیت بشر بیشتر از توان برد سیاره زمین است و همین عاملی است که منجر به هم­ افزایی تولید گازهای کربن می­شود.

در راستای مبارزه با این تغییرات اقلیمی، باید بتوان آن را رصد و بررسی کرد. به همین منظور سازمان­های جهانی که با دانشمندانی از سراسر کره زمین همکاری دارند، اقدام به بررسی تغییرات اقلیمی می­کنند و در نهایت سعی بر پیش ­بینی این روند دارند. از آنجایی که پیش ­بینی آینده به صورت قطعی نیست، دانشمندان دست به ابداعاتی در این زمینه زدند. یکی از این موارد "مدل­ های گردش عمومی" و دیگری "سناریوهای اقلیمی" است. که در این مقاله، در مورد سناریو های اقلیمی توضیحات ساده­ای ارائه خواهد شد.

هیئت بین الدول تغییرات اقلیمی (Intergovernmental Panel on Climate Change یا به اختصار IPCC) از آن سازمان­های معتبر جهانی است که در این راستا فعالیت می­کند و هر چند سال، یکبار، بر اساس شواهد و مطالعات صورت گرفته اقدام به ارائه پیش­بینی­هایی دوره­ای می­کند. پیش­بینی­هایی که در هر دوره، معرفی می­شوند را تحت عنوان­های IPCC1، IPCC2، IPCC3 و... معرفی می­کنند  و تا کنون شش دوره پیش­بینی ارائه شده است. در هر دوره، پیش­بینی­های مختلفی بر اساس رفتار بشر ارائه می­شود که طیفی از خوش­بینانه­ترین­ها تا بدبینانه­ترین­ها را در بر می­گیرد. این مجموعه پیش­بینی­ها که در هر دوره ارائه می­شود را سناریوهای تغییر اقلیمی گوییم.

به بیانی علمی ­تر، سناریوهای تغییر اقلیمی، تصاویری از آینده محتمل اقلیم کره زمین هستند که بر اساس فرضیات مختلف درباره تغییرات در میزان انتشار گازهای گلخانه­ای، رشد جمعیت، توسعه اقتصادی و تکنولوژی و دیگر عوامل مؤثر بر اقلیم کره زمین، ایجاد می­شوند. این سناریوها به دانشمندان، مدیران و تصمیم­گیرندگان کمک می­کنند تا عواقب مختلف تغییر اقلیم را برای محیط زیست، انسان و جوامع انسانی و سایر اشکال حیات بررسی کرده و راهکارهای کاهش، تطبیق و کنترل آن را طراحی کنند.

سناریوهای تغییر اقلیمی بر اساس داده­ها و مدل­های علمی اقلیمی ارائه می­شوند که با استفاده از روش­های ریاضی و آماری، رفتار و تعامل اجزای سیستم، اقلیم را شبیه ­سازی می­کنند. این مدل­ها با استفاده از داده­های مشاهداتی از دما، انواع بارش، باد، ابر، برف، یخ، اقیانوس، زمین و دیگر عوامل مرتبط با اقلیم، معادلات ریاضی خاصی را به دست آورده و پیش­بینی­هایی از تغییرات اقلیم در آینده ارائه می­دهند. لازم به ذکر است که هر کدام دارای میزان عدم قطعیت و احتمال خود هستند. این عدم قطعیت ناشی از ناهمگونی داده ­ها، نقص مدل­ها، ناشناخته بودن تمام عوامل مؤثر و تنوع فرضیات است. لذا سناریوهای تغییر اقلیمی نباید به عنوان پیش­ بینی­ های قطعی در نظر گرفته شوند، بلکه به عنوان احتمالات مختلف از آینده محتمل اقلیم که بر اساس دانش علمی موجود تهیه شده ­اند، مورد استفاده قرار گیرند.

جهت دسترسی به سناریو­های تغیر اقلیمی در دوره­ های مختلف، می­توانید به سایت https://www.ipcc.ch  مراجعه کرده و اطلاعات بیشتری کسب کنید.